مالیات چیست؟
قبل از پرداختن به موضوع اصلی لازم است که مفاهیم مرتبط با موضوع را توضیح دهیم لذا اولین مفهوم که ما باید بدانیم این است که مالیات چیست؟ در پاسخ باید گفت که براساس تعریف، مالیات وجوه و اموالی است که دولت از اشخاص به موجب قانون اخذ می کند. براساس اصل 51 قانون اساسی، هیچ نوع مالیاتی وضع نمی گردد مگر به موجب قانون. موارد معافیت و بخشودگی و تخفیف مالیاتی به موجب قانون مشخص می شود.
در ایران مالیات از نظر نحوه ی وصول به مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم طبقه بندی می شود. این طبقه بندی با توجه به جامعه هدف صورت گرفته به طوری که در مالیات مستقیم پرداخت کننده ی مالیات مشخص است، به عبارت بهتر هدف اخذ مالیات از اشخاص است. اما در مالیات غیر مستقیم، پرداخت کننده مالیات مشخص نیست و هدف اخذ مالیات از کالا و خدمات مشمول است. موضوعی که می خواهیم در رابطه با آن صحبت کنیم مالیات بردرآمد است که از نظر طبقه بندی زیر گروه مالیات های مستقیم قزار می گیرد بدین معنا که پرداخت کننده مالیات مشخص می باشد.
چه کسانی باید مالیات پرداخت کنند؟
با توجه به قانون مالیات های مستقیم، افراد با توجه به میزان درآمد و دارایی هایی که دارند مشمول پرداخت مالیات می شوند. در ماده (1) قانون مذکور این مفهوم منعکس شده است که همه مشمول پرداخت مالیات هستند مگر خلاف آن ثابت شود به عبارتی هر شخصی که در ایران صاحب درآمد باشد باید مالیات آن را هم پرداخت کند مگر در مواردی که قانون گذار با تعیین معافیت هایی فرد را از پرداخت مالیات مستثنی کرده باشد. تعیین میزان مالیاتی که افراد باید پرداخت نمایند در حال حاضر با توجه به ماهیت درآمدی که کسب می کنند متفاوت است و با توجه به مفاد قانونی در نظر گرفته برای درآمد حاصله سازمان امور مالیاتی کشور از افراد مالیات اخذ خواهد کرد.
چه کسانی باید اظهارنامه مالیات بردرآمد عملکرد ارسال کنند؟
گفته شد که اگر شخصی در ایران صاحب درآمدی بود باید مالیات آن را هم پرداخت کند. سازمان امور مالیاتی به منظور تعیین درآمد افراد و اخذ مالیات براساس قانون اشخاص را مکلف به ارائه ی اظهارنامه مالیاتی کرده تا از این طریق میزان درآمد افراد مشخص شود و سازمان با بررسی و رسیدگی های به عمل آمده بتواند میزان مالیاتی که افراد باید آن را پرداخت نمایند مشخص کند. اظهارنامه مالیات بردرآمد عملکرد مهم ترین اظهارنامه ای است که فعالان اقتصادی باید آن را در موعد مقرر به سازمان امور مالیاتی تسلیم کنند. حال سوال اینجاست که چه کسانی مشمول ارسال این اظهارنامه هستند؟
به صورت کلی اشخاص به دو گروه حقیقی و حقوقی تقسیم می شوند. مطابق با ماده (95) قانون مالیات های مستقیم، اشخاصی که برای خود کسب و کاری داشته و از طریق کسب و کار خود موفق به کسب درآمد می شوند، مشمول تهیه و ارسال اظهارنامه مالیات عملکرد می شوند. مطابق ماده (110) قانون مالیات های مستقیم، افرادی که در قالب شرکت فعالیت می کنند، موظف به تهیه و ارسال اظهارنامه اشخاص حقوقی و پرداخت مبلغ مالیات عملکرد اشخاص حقوقی می باشند. در رابطه با اشخاص حقیقی گفتن این نکته لازم است که برخلاف اشخاص حقوقی، تمامی اشخاص حقیقی صاحب کسب و کار (صاحبان مشاغل) مشمول ارسال اظهارنامه نخواهند بود و اشخاص حقیقی با توجه به نوع و حجم فعالیتی که دارند ملزم به رعایت قانون خواهند بود.
اشخاص حقیقی مشمول ارسال اظهارنامه عملکرد
در بالا گفته شد که اشخاص حقیقی با توجه به نوع و حجم فعالیت ملزم به رعایت قانون هستند. برهمین اساس در یک تقسیم بندی کلی صاحبان مشاغل به گروه اول، دوم و سوم طبقه بندی می شوند. مشاغلی که گروه اولی هستند همانند اشخاص حقوقی ملزم به ارسال اظهارنامه عملکرد در موعد مقرر خواهند بود. به عبارتی تکالیف مالیاتی مشاغل گروه اول همانند اشخاص حقوقی می باشد. مشاغلی که براساس موضوغ فعالیت در گروه اول قرار می گیرند به شرح زیر هستند:
1.کلیه واردکنندگان و صادرکنندگان
2.صاحبان کارخانه ها و واحدهای تولیدی و بهره برداران معادن دارای پروانه بهره برداری از وزارتخانه ها یا مراجع ذیربط
3.صاحبان هتل های سه ستاره و بالاتر
4.صاحبان بیمارستان ها، زایشگاه ها، درمانگاه ها، کلینیک های تخصصی
5.صاحبان مشاغل صرافی
6.صاحبان فروشگاه های زنجیره ای دارای مجوز فعالیت از وزارتخانه و یا مراجع ذیربط
7.صاحبان مؤسسات حسابرسی، حسابداری و دفترداری،خدمات مالی و ارائه دهندگان خدمات مدیریتی، مشاوره ای، انفورماتیک و طراحی سیستم
8.صاحبان مؤسسات حمل و نقل موتوری، زمینی، دریایی و هوایی اعم از مسافری و یا باربری
اشخاص حقیقی که به مشاغل نام برده در بالا اشتغال دارند همانند اشخاص حقوقی مکلف به ارسال اظهارنامه مالیاتی عملکرد خواهند بود. اما اشخاص حقیقی که در گروه دوم و سوم قرار می گیرند با توجه به حجم فعالیتی که دارند مشمول ارسال اظهارنامه هستند. به عبارتی سازمان امور مالیاتی کشور هر ساله در خصوص حجم فعالیت اشخاص حقیقی مشمول ارسال اظهارنامه مالیاتی سقفی را تعیین می کند که چنانچه مودی سقف مورد نظر را رد کرده باشد مشمول ارسال اظهارنامه خواهد بود در غیر این صورت مودیان حقیقی می توانند از تبصره ماده (100) قانون مالیات های مستقیم که همان تعیین مالیات مقطوع می باشد استفاده کنند.
مهلت ارسال اظهارنامه عملکرد برای اشخاص حقیقی و حقوقی
قبل از پرداختن به موضوع باید به بیان مفهوم سال مالیاتی پرداخت. براساس ماده (155) قانون مالیات های مستقیم، سال مالیاتی عبارت است از یک سال شمسی که از اول فروردین ماه هرسال شروع و به آخر اسفندماه همان سال ختم می شود. حال که سال مالیاتی توضیح داده شد باید گفت که بر اساس ماده (100) قانون مالیات های مستقیم، صاحبان مشاغل (اشخاص حقیقی) مکلف اند اظهارنامه مالیاتی مربوط به فعالیت‌های شغلی خود را طبق نمونه‌ای که به وسیله سازمان امور مالیاتی کشور تهیه خواهد شد تنظیم و تا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره امور مالیاتی محل شغل خود تسلیم و مالیات متعلق را به نرخ مذکور در ماده (131) این قانون پرداخت نمایند. لازم به توضیح است که براساس قانون، سال مالی برای اشخاص حقیقی مطابق با سال مالیاتی خواهد بود.
با توجه به ماده (155) قانون مالیات های مستقیم، در مورد اشخاص حقوقی مشمول مالیات که سال مالی آن ها به موجب اساسنامه با سال مالیاتی تطبیق ندارد، درآمد سال مالی آن ها به جای سال مالیاتی مبنای تشخیص مالیات قرار خواهد گرفت و موعد تسلیم اظهارنامه آن ها چهار ماه شمسی پس از اتمام سال مالی می باشد و نرخ مالیات بردرآمد برای اشخاص حقوقی با توجه به نرخ ماده (105) قانون مالیات های مستقیم محاسبه خواهد شد.
سازمان امور مالیاتی چه مدت برای رسیدگی به اظهارنامه های مالیاتی مهلت دارد؟
تکلیف سازمان امور مالیاتی کشور در خصوص مدت زمان رسیدگی به اظهارنامه های مالیاتی در ماده (156) قانون مالیات های مستقیم آمده، برهمین اساس سازمان مکلف است اظهارنامه مودیان مالیات بر درآمد را در مورد درآمد هر منبع که در موعد قانونی تسلیم شده است حداکثر ظرف یک سال از تاریخ انقضای مهلت مقرر برای تسلیم اظهارنامه رسیدگی نماید و تا سه ماه پس از انقضای یک سال بایستی برگ تشخیص درآمد به مودی ابلاغ شود، در غیر این صورت اظهارنامه مودی قطعی تلقی می‌شود.
