خلاصه استاندارد شماره 1 حسابداری – ارائه صورت‌های مالی

استانداردهای حسابداری، مقررات حاکم بر چگونگی انجام کار حسابداری هستند و به نوعی می‌توان آنها را قلمرو فعالیت حسابداران به شمار آورد.این استانداردها، قواعدی است عملی و در دسترس که هدایت کار و حرفه حسابداری را بر عهده دارد.

استانداردهای حسابداری معمولاً شامل سه بخش هستند:

• شرح مسئله:  تشریح و توصیف مشکلات رایج در حرفه حسابداری،
• بحث مستدل:  توضیح استدلالی راه‌های مقابله با مشکلات حسابداری،
• ارائه راهکار:  ارائه راههای مطلوب در راستای نظریه یا تصمیم‌گیری جهت رفع مشکلات

هدف استانداردهای حسابداری

در مجموع، هدف استانداردهای حسابداری، ارائه چهار نوع اطلاعات در زمینه‌های گوناگون به این شرح است:

• افشای روشها و فرضیات مورد استفاده حسابدار جهت اطلاع دیگران،
• ارائه فرم یکنواخت و یک شکل جهت صورت‌های مالی،
• افشای موارد خاص در رابطه با تأمین احتیاج ویژه استفاده‌کننده از اطلاعات جهت اعمال داوری یا نظریه فردی،
• ارائه تصمیمات رسمی یا غیررسمی مربوط به ارزش‌گذاری مجاز دارایی‌ها و تعیین رقم درآمد.

ضرورت آشنایی با این استانداردها

استانداردهای حسابداری و نیز استانداردهای حسابرسی  یکی از پایه‌ای‌ترین مفاهیم حسابداری است و یادگیری آن برای ورود به حرفه حسابداری ضروری می‌باشد. اگر اصول حسابداری را ندانید دفتر دار هستید نه حسابدار!

انواع استاندارد حسابداری:

استاندارد شماره 1 : 

بخش اول : ارائه صورت های مالی

هدف اين استاندارد تجويز مبنايي براي ارائه صورتهاي مالي با مقاصد عمومي يك واحد تجاري به منظور حصول اطمينان از قابليت مقايسه با صورتهاي مالي دوره هاي قبل آن واحد و با صورتهاي مالي ساير واحدهاي  تجاری مي باشد که مسئولیت تهیه و ارائه صورت های مالی، با هیئت مدیره یا سایر ارکان اداره کننده واحد تجاری است. الزامات اين استاندارد بايد در ارائه كلیه”صورتها ي مالی با مقاصد عمومي” که از این پس صورتهای مالی نامیده می شود، بكار گرفته شود.

در صورتهاي مالي يك واحد تجاري اطلاعاتي درباره موارد زير ارائه ميشود :

• داراييها،
• بدهيها،
• حقوق صاحبان سرمايه ،
• درآمدها،
• هزينه ها،
• جريانهاي نقدي .

اجزاي صورتهاي مالي:

• صورتهاي مالي اساسي :
• ترازنامه ،
• صورت سود و زيان ،
• صورت سود و زيان جامع ،
• صورت جريان وجوه نقد .
• يادداشتهاي توضيحی ( بكارگيري نامناسب استانداردهاي حسابداري ، از طريق افشا در يادداشتهاي توضيحي ، جبران نميشود.)

 

صورتهاي مالي بايد وضعیت مالی ، عملكرد مالي و جريانهاي نقدي واحد تجاري را به نحو مطلوب ارائه کند .اعمال مناسب الزامات استانداردهاي حسابداري همراه با افشاي اطلاعات اضافي در صورت لزوم ، منجر به ارائه صورتهاي مالي به نحو مطلوب مي شود. زمانی میتوان صورتهای مالی را  به نحو مطلوب ارائه داد که شرایط زیر را رعایت نمود:

• انتخاب و اعمال رویه های حسابداری؛
• ارائه اطلاعات مربوط، قابل اتکا، قابل مقایسه و قابل فهم؛
• ارائه اطلاعات اضافی.

در صورت نبود استاندارد حسابداري خاص، مديريت بايد رويه ها را به گونه اي تعيين و بکار ببرد که، صورتهاي مالي اطلاعات مربوط و قابل اتکا فراهم آورد یا به ارائه مفيدترين اطلاعات در صورتهاي مالي با مدنظر قرار دادن ملاحظات زير منجر شود:

• الزامات استانداردهاي حسابداري براي موضوعات مشابه مربوط.
• تعاريف، معيارهاي شناخت و اندازه گيري داراييها، بدهيها، درآمدها و هزينه هاي مندرج در مفاهيم نظري گزارشگري مالي.
• استانداردهاي صادره توسط سايرمراجع حرفه اي معتبر و رويه هاي پذيرفته شده صنعت تا ميزاني که با دو بند قبلي سازگار باشد.

تداوم فعالیت يعني در تهيه و ارائه صورتهاي مالي، هيچ قصد يا الزامي به انحلال واحد تجاري فرض نشود مگر اينکه مديريت قصد انحلال يا توقف عمليات واحد تجاري را داشته باشد، يا عملا ناچار به انجام اين امر شود. چنانچه صورتهاي مالي بر مبناي تداوم فعاليت تهيه نشود، اين واقعيت بايد همراه با مبناي تهيه صورتهاي مالي و اينکه چرا واحد تجاري فاقد تداوم فعاليت تلقي شده است، افشا شود.

در مبناي تعهدي، معاملات و ساير رويدادها در زمان وقوع (نه در زمان دريافت يا پرداخت وجه نقد) شناسايي و ثبت شده و در صورتهاي مالي دوره هاي مربوط انعکاس مي يابد.

نحوه ارائه و طبقه بندي اقلام در صورتهاي مالي از يک دوره به دوره بعد نبايد تغيير کند، مگر تغييري عمده در ماهيت عمليات واحد تجاري يا تجديد نظر در نحوه ارائه صورتهاي مالي حاکي از اين باشد که تغيير مزبور به ارائه مناسبتر معاملات يا ساير رويدادها منجر شود، يا تغيير در نحوه ارائه، به موجب يک استاندارد حسابداري الزامي شود. در صورت ايجاد تغيير در نحوه ارائه صورتهاي مالي، واحد تجاري اطلاعات مقايسه اي را تجديد طبقه بندي ميکند.

اطلاعاتي با اهميت تلقي ميشود که عدم افشاي آن بر تصميمات اقتصادي استفاده کنندگان که بر مبناي صورتهاي مالي اتخاذ ميشود، موثر واقع شود. اهميت به اندازه و ماهيت قلم بستگي دارد. متناسب با شرايط، ممکن است يکي از دو عامل ياد شده تعيين کننده باشد. تمام اقلام با اهميت بايد به طور جداگانه در صورتهاي مالي ارائه شود. چنانچه يک قلم اصلي به تنهايي با اهميت نباشد، نيازي به ارائه جداگانه آن نيست و در صورتهاي مالي اساسي يا در يادداشتهاي توضيحي، با اقلام اصلي ديگر داراي ماهيت يا کارکرد مشابه جمع مي شود.

در خصوص داراييها و بدهي ها،اقلام درآمد و هزينه نبايد با يکديگر تهاتر شود، مگر استاندارد حسابداري تهاتر مزبور را الزامي يا مجاز کرده باشد. درآمدها و هزينه هاي غير عملياتي که از معاملات و رويدادهاي واحد يا مشابه حاصل مي شود( از قبيل سود و زيانهاي حاصل از تسعير اقلام ارزي يا فروش داراييهاي ثابت مشهود)، در صورتي که با اهميت نباشد، با يکديگر جمع و به صورت خالص گزارش مي شود، اما اندازه، ماهيت يا وقوع اين گونه درآمدها و هزينه ها ممکن است به گونه اي باشد که افشاي جداگانه آنها طبق استاندارد حسابداري گزارش عملکرد مالي ضرورت يابد.

در خصوص تهاتر دو يا چند قلم دريافتني و پرداختني تنها زماني مناسب است که توان واحد تجاري براي تسويه حساب از طريق پرداخت مبلغ خالص يا عدم پرداخت و الزام ديگري به پرداخت مبلغ خالص، تضمين شده باشد.

هر واحد تجاري، در روال فعاليتهاي عادي خود معاملات ديگري را نيز انجام مي دهد که مولد درآمد عملياتي نيست، اما براي انجام فعاليتهاي مولد، درآمد عملياتي آن ضروريست که  نتايج اينگونه معاملات از طريق تهاتر درآمدها و هزينه هاي مربوط به آن ارائه مي شود، به شرط آنکه تهاتر ياد شده محتواي معامله را منعکس کند. بطور مثال: درآمدها و هزينه هاي غير عملياتي حاصل از فروش داراييهاي غير جاري (مانند سرمايه گذاريها)،  به مبلغ عوايد حاصل از فروش دارايي پس از کسر مبلغ دفتري و هزينه هاي فروش آن گزارش ميشود.

در اطلاعات مقایسه ای، صورتهاي مالي بايد دربر گيرنده اقلام مقايسه اي دوره قبل باشد به جز در مواردي که يک استاندارد حسابداري نحوه عمل ديگري را مجاز يا الزامي کرده باشد. در خصوص اطلاعات مقايسه اي تشريحي،  تا جايي بايد افشا شود که جهت درک صورتهاي مالي دوره جاري مربوط تلقي گردد. برای نمونه:جزئيات يک دعواي حقوقي که نتيجه آن در تاريخ ترازنامه قبلي مشخص نبوده و تا کنون حل و فصل نشده، در دوره جاري افشا ميشود.

در مواردي که نحوه ارائه يا طبقه بندي اقلام در صورتهاي مالي اصلاح ميشود، به منظور اطمينان از قابليت مقايسه اقلام صورتهاي مالي، مبالغ مقايسه اي بايد تجديد طبقه بندي شود. همچنين ماهيت، مبلغ و دليل تجديد طبقه بندي بايد افشا شود. هر گاه تجديد طبقه بندي مبالغ مقايسه اي عملي نباشد، واحد تجاري بايد دليل عدم تجديد طبقه بندي و ماهيت تغييراتي را که در صورت تجديد طبقه بندي ايجاد مي شد، افشا کند.

صورتهاي مالي بايد به وضوح از ساير اطلاعاتي که همراه آن در يک مجموعه انتشار مي يابد قابل تشخيص و متمايز باشد، و اطلاعات زير بايد به گونه اي بارز نشان داده شود:

• نام واحد گزارشگر و شکل حقوقي آن.
• اينکه صورتهاي مالي مربوط به يک واحد تجاري يا مربوط به گروه واحدهاي تجاري است.
• تاريخ ترازنامه يا دوره مالي، حسب مورد.
• واحد پول گزارشگري.
• سطح دقت به کار رفته در ارائه ارقام صورتهاي مالي(ريال ، هزار ريال ،ميليون ريال).

صورتهاي مالي اساسي شامل ترازنامه، صورت سود و زیان، صورت سود و زیان جامع و صورت وجوه نقد میباشد، که اقلام اصلی ترازنامه شامل:

داراييها:

• دارييهاي ثابت مشهود
• دارييهاي نامشهود
• سرمايه گذاريها
• موجودي مواد و کالا
• حسابها و اسناد در يافتني تجاري و ساير حسابها و اسناد دريافتني
• موجودي نقد

بدهيها:

• حسابها و اسناد پرداختني تجاري و ساير حسابها و اسناد پرداختني
• ذخيره ماليات
• دخيره مزاياي پايان خدمت کارکنان
• بدهي هاي بلند مدت

حقوق صاحبان سرمايه

• سهم اقليت
• سرمايه و اندوخته ها

بنا به دلايل زيرممکن است اقلام اصلي ترازنامه  تعديل شود:

• به موجب استاندارد حسابداري ديگر
• با توجه به مبلغ، ماهيت يا کارکرد يک قلم
• با توجه به ماهيت واحد تجاري و ماهيت معاملات آن و به منظور فراهم آوردن اطلاعات لازم جهت درک کلي وضعيت مالي واحد تجاري

نحوه قضاوت نسبت به ارائه جداگانه اقلام اصلي ديگر در ترازنامه:

• ماهيت و قابليت تبديل به وجه نقد داراييها و اهميت آنها
  • ارائه جداگانه سرقفلي و داراييهاي ناشي از مخارج توسعه
  • ارائه جداگانه داراييهاي پولي و غيرپولي
  • ارائه جداگانه داراييهاي جاري و غير جاري
• کارکرد داراييها در واحد تجاري
  • ارائه جداگانه ارائه جداگانه داراييهاي عملياتي
  • ارائه جداگانه موجودي مواد و کالا
  • ارائه جداگانه حسابهاي دريافتني و وجوه نقد
• مبالغ، ماهيت و زمانبندي پرداخت بدهيها
  • ارائه جداگانه بدهيهاي متضمن سود تضمين شده و بدون سود تضمين شده (حسب مورد تحت عنوان بدهي جاري يا غير جاري)

اقلام اصلي صورت سود و زيان:

• درآمدهاي عملياتي
• هزينه هاي عملياتي
• سود يا زيان عملياتي
• هزينه هاي مالي
• ساير درآمدها و هزينه هاي غير عملياتي
• ماليات بر درآمد
• سود يا زيان فعاليتهاي عادي
• اقلام غير مترقبه
• سهم اقليت
• سود يازيان خالص

نحوه طبقه بندي و انعکاس هزينه هاي عملياتي در صورت سود و زيان:

اقلام هزینه بر حسب کارکرد که بعضاً روش بهاي تمام شده فروش ناميده ميشود. هزينه ها بر حسب کارکرد به عنوان بخشي از بهاي تمام شده فروش، توزيع يا اداري طبقه بندي مي شود.

• مزيت: ارائه اطلاعات مربوط تر نسبت به روش طبقه بندي بر مبناي ماهيت هزينه
• عيب: اختياري بودن تخصيص مخارج به کارکردها

اقلام هزينه بر حسب ماهيت ( استهلاک، مواد مصرفي، کرايه حمل، حقوق و دستمرد، تبليغات) با يکديگر جمع شده و در صورت سود وزيان منعکس ميشود. هزينه هاي عملياتي بايد بر حسب کارکرد هزينه ها در واحد تجاري و در مواردی که انجام اين امر مفيد نباشد برحسب ماهيت هزينه ها، طبقه بندي و در صورت سود و زيان منعکس شود. واحدهای تجاري که هزينه هاي عملياتي را بر حسب کارکرد طبقه بندي میکند بايد اطلاعات اضافي را درباره ماهيت هزينه ها شامل هزينه استهلاک و هزينه هاي پرسنلي، افشا کند.

اطلاعاتي که در ترازنامه يا در يادداشتهاي توضيحي افشا ميشود:

• براي هر يک از طبقات سهام:
• تعداد سهام مصوب
• تعداد سهام منتشره و ميزان سرمايه پرداخت شده
• ارزش اسمي هر سهم
• حقوق، مزايا و محدوديتهاي مربوط
• سهام واحد تجاري که در مالکيت واحدها تجاري فرعي و وابسته است
• مبالغ دريافتي بابت افزايش سرمايه قبل از ثبت قانوني آن
• صرف سهام
• ماهيت و موضوع هر يک از اندوخته ها
• مبالغ منظور شده در صورتهاي مالي بابت سود سهام پيشنهادي
• طبقات فرعي اقلام اصلي

اطلاعاتي که در صورت سود وزيان يا در يادداشتهاي توضيحي افشا ميشود:

• طبقات فرعي اقلام هزينه عملياتي.
• اقلام تشکيل دهنده هزينه بر حسب ماهیت
• عايدي هر سهم.
• مبلغ سود پيشنهادي هر سهم.

اطلاعاتي که در يادداشتهاي توضيحي افشا مي شود:

• تهیه صورتهاي مالي طبق استانداردهاي حسابداري
• مبانی اندازه گيري رويه هاي حسابداري مورد استفاده.
• اطلاعات تکميلي درباره ترتیب اقلام ارائه شده در صورتهاي مالي
• ساير موارد افشا:  بدهيهاي احتمالي، تعهدات و سايراطلاعات مالي و غير مالي
• اقامتگاه و شکل حقوقي واحد تجاري، کشور محل فعاليت آن و نشاني مرکز ثبت شده
• شرحي از ماهيت عمليات واحد تجاري و فعاليتهاي اصلي آن.
• نام واحد تجاري اصلي
• تعداد کارکنان در پايان دوره يا ميانگين تعداد آنها طي دوره.

با توجه به توضیحات فوق، صورتهاي مالي بايد حداقل به طور سالانه ارائه شود. در شرايط استثنايي که تاريخ ترازنامه واحد تجاري تغيير ميکند و صورتهاي مالي براي دوره اي کمتر از يکسال ارائه مي شود، واحد تجاري بايد به افشاء موارد زیر بپردازد:

• دوره زماني تحت پوشش صورتهاي مالي.
• دليل بکار گرفتن دوره کمتر از يکسال.
• اين واقعيت که مبالغ مقايسه اي مربوط به صورت سود وزيان، صورت سود و زيان جامع، صورت جريان وجوه نقد و يادداشتهاي توضيحي مربوط قابل مقايسه نيست.

صورتهای مالی واحد تجاري بايد حداکثر ظرف مهلت مقرر در قوانين و مقررات مربوط منتشر شود. چنانچه صورتهاي مالي ظرف مدت معقولي بعد از تاريخ ترازنامه در اختيار استفاده کنندگان قرار نگيرد، مفيد يودن آن کاهش مي يابد.

بخش دوم : سوالات چهار گزینه ای

• مدیریت برای ارزیابی تداوم فعالیت، تمام اطلاعات موجود در خصوص آینده قابل پیش بینی را بررسی می کند. این آینده قابل پیش بینی طبق استاندارد شماره یک، حداقل چه مدت زمانی است؟

الف) به زمان خاصی اشاره نشده است.

ب)  12 ماه پس ازتاریخ ترازنامه

ج) 12 ماه بعد از تاریخ گزارش حسابرسی مستقل

د) 12 ماه بعد از تاریخ تصویب صورت های مالی

• کدام یک از موارد زیر، تهاتر محسوب می شود؟

الف) کسر ذخیره کاهش ارزش از موجودی

ب)  کسر ذخیره مطالبات مشکوک الوصول

ج) یک کاسه کردن حسابهای دریافتنی از شرکت الف و حسابهای پرداختنی از شرکت ب

د) کسر استهلاک انباشته از دارایی ثابت مربوطه

• طبق استاندارد حسابداری ایران، مجموعه کامل صورتهای مالی شامل چند جزء است؟

الف) سه

ب) چهار

ج) پنج

د) شش

• در ارزیابی تداوم فعالیت واحد تجاری، کدامیک از موارد زیر بایستی در نظر گرفته شود؟

الف) عوامل موثر بر سودآوری جاری و مورد انتظار

ب) جداول زمانی بازپرداخت بدهیها

ج) منابع بالقوه تامین مالی

د) کلیه موارد

• ترازنامه صورت سود و زیان به ترتیب باید حداقل شامل چند قلم اصلی باشند؟

ترازنامه                                    صورت سود و زیان  

                الف)            12                                             12

ب)             12                                             10

ج)             10                                             12

د)             10                                              10

 

بخش دوم : پاسخنامه

• گزینه ب
• گزینه ج
• گزینه ج
• گزینه د
• گزینه ب